Frans Vogelaar wil de Vallei der Gevallenen in Spanje, een van de meest omstreden plekken in de wereld, nieuwe betekenis geven.
Hoe denkt de oprichter van de Berlijns design lab en denktank Hybrid Space Lab dat met technologie te doen?
Publikatie Deep Space @ Het Financieele Dagblad, Nederland, januari 2019
Uitgerekend tijdens het Europese Jaar van Cultureel Erfgoed komt er schot in een decennialang voortslepende Spaanse kwestie. Oorlogsmonument Vallei der Gevallenen, zo’n dertig kilometer van Madrid, is in de jaren veertig, vijftig gebouwd ten deel door krijgsgevangenen en tegenstanders van Franco, die er ook nog eens met tienduizenden vaak anoniem liggen begraven. En dan ook nog eens onder het praalgraf van de dictator zelf (sinds zijn dood in 1975). Het graf is voor een kleine groep burgers de kers op de taart bij een bezoek, voor de ander een open wond. Nog altijd trekt de geschiedenis een spoor binnen Spaanse families. Wat moet je met zo’n plek?
Onlangs heeft de Spaanse regering besloten dat de stoffelijke resten van Franco in ieder geval moeten worden verplaatst. Maar waar naar toe? Een kathedraal in de hoofdstad vindt Franco’s familie, maar dat brengt het fascistische bedevaartsoord naar het hart van het land. Met het project Deep Space blijven we weg van die discussie. Bij omstreden mausolea en monumenten beperkt die zich namelijk vaak tot tastbare zaken. Maar dat leidt af van de werkelijke vraag: hoe geven we dit soort plekken nieuwe betekenis zodat volgende generaties weten wat zich er heeft afgespeeld. Hoe eigenen zij zich de ruimte zich toe.
Wij zien kansen in een hybride ruimte, een combinatie en fusie van omgeving, objecten en digitale technologie, apps en augmented reality. Want de verschrikking zit ‘m in wat je niet ziet, en niet kunt aanraken in de Vallei der Gevallenen. Vooral archeologen en historici willen graag dergelijke monumenten bevriezen, intact houden. Met een digitale laag over het monument kunnen we het volledige verhaal zichtbaar maken, die anders verborgen zou blijven. Het plan is ook om een digitaal archief op te bouwen zodat het een nationaal monument voor iedereen kan worden.
Frans Vogelaar is als hoogleraar ‘Hybrid Space’ verbonden aan de Kunsthochschule für Medien Köln.
De verschrikking zit ‘m in wat je niet ziet.
