weCARElab @ FUTUROMUNDO

FUTURO-MUNDO Foresight

The Future Urban Economies Forum, Stuttgart, Duitsland, juli 3, 2025

Als de verstedelijking wereldwijd blijft toenemen en steden een beslissende rol spelen in de klimaattransformatie, zullen bedrijfsmodellen en industrieën dienovereenkomstig moeten evolueren: Weg van individuele producten of diensten naar nieuwe stedelijke oplossingen in de levenscyclus.

Dit zal nieuwe markten creëren op het raakvlak tussen hightech en lowtech, terwijl er tegelijkertijd gedurfde toekomstscenario’s en concepten nodig zijn voor bouw, mobiliteit, energie, communicatie, entertainment en veiligheid in deze toekomstige stedelijke economieën.

Ontdek hoe economisch succes en sociale voordelen hand in hand kunnen gaan.

Programma

Sessie 1
Het internationale toneel. Volgende Stedelijke Economieën

 

10:00 Inleiding
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann, Director Urban Systems Engineering, Fraunhofer IAO, Stuttgart, Duitsland.

10:10 Futurologie en innovatie voor transformatie in stedelijke gebieden.
Klaus Burmeister, toekomstonderzoeker, directeur, foresightlab, Berlijn, Duitsland

10:30 Foresight – Future Readiness met strategische routekaarten: Inleiding tot de sessie.
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann

11:00 Toekomstig leven – Ontwikkeling van stedelijke ecosystemen in Uruguay.
Eduardo Battista, Oprichter & CEO, +Colonia, Argentinië/Uruguay.

11:30 Toekomstige steden in het Midden-Oosten en Azië – Zakelijk potentieel voor Duitse bedrijven.
Dr.-Ing. Alexander Rieck, directeur en partner LAVA Laboratorium voor visionaire architectuur.

12:00 Caring Future Lab – Gezonde stad innovatie in hybride preventie en zorg.
Prof. Elizabeth Sikiaridi & Prof. Frans Vogelaar, Hybrid Space Lab, Berlijn, Duitsland

Prof. Elizabeth Sikiaridi
Hoe ziet een integrale benadering eruit die de fysieke en digitale dimensies van zorg samenbrengt en een impuls geeft aan innovatieve oplossingen op het gebied van zorg en preventie? Hoe kunnen we het beste van technologische innovaties en digitale en hybride oplossingen combineren met de sociaal-culturele dimensies van preventie en zorg? Samen ontwikkelen we de gezonde stad – een 15-minuten stad met 5-minuten gemeenschappen die zich inzetten voor het One Health concept.
Prof. Elizabeth Sikiaridi draagt internationaal bij aan positieve ontwikkelingen in de samenleving en het milieu met het ontwerplab en de denktank voor culturele innovatie “Hybrid Space Lab”. Na haar studies in Parijs en aan de TU Darmstadt (cum laude) deed ze ervaring op bij Behnisch & Partner in Stuttgart. Sinds 1997 is ze professor aan de Universiteit van Duisburg-Essen en momenteel leidt ze het masterprogramma “Sustainable Landscape Design and Development” aan de TH OWL.

Prof. Frans Vogelaar is al sinds de jaren 1980 een pionier in de ontwikkeling van hybride ruimte, het samengaan van fysieke ruimte en digitale netwerken. In 1998 richtte hij ’s werelds eerste leerstoel “Hybrid Space” op aan de Academie voor Mediakunst in Keulen. Met Hybrid Space Lab werkt Frans Vogelaar zeer breed internationaal en draagt hij bij aan innovatie voor overheden, culturele instellingen, professionele organisaties en internationale bedrijven. Hij ontwikkelt projecten voor gecombineerde fysieke en digitale, stedelijk-architectonische en mediaruimtes die de biologische en technologische dimensies integreren.
Prof. Frans Vogelaar studeerde aan de Design Academy in Eindhoven (diploma met onderscheiding) en de Architectural Association School of Architecture (AA) in Londen en werkte bij Studio Alchimia/Alessandro Mendini in Milaan en bij het Office for Metropolitan Architecture/Rem Koolhaas.

 

12.30-13.00 Panel Het “Future Positive” Experiment – Ware vooruitgang in stedelijke systemen
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann, Klaus Burmeister, Eduardo Battista, Prof. Elizabeth Sikiaridi & Prof. Frans Vogelaar

Sessie 2
Nieuwe stedelijke zaken en kansen

 

13:20 Inleiding
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann, Directeur Urban Systems Engineering, Fraunhofer IAO, Stuttgart, Duitsland

13:30 Synthetische realiteiten – Visualisatie en speculatie van kritieke stedelijke ruimten met kunstmatig intelligente systemen.
Marc Engenhart, Engenhart Design Studio, Duitsland

14:00 Metaverse-enhanced Smart Spaces: Building Resilient and Sustainable Urban and Industrial Futures
Joe Appleton, President Metaverse-Enhanced Spaces Alliance (MESA), Smart Cities Director, BizzTech, Austin, VS

14:30 Heilbronn als rolmodel voor stedelijke bedrijfsontwikkeling – een focus op het IPAI
Tim Schmitt, Hoofd Corporate Real Estate, IPAI, Duitsland

Sessie 3
Next Business Vandaag

 

15:00 Inleiding
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann

15:05 Steden in de digitale transformatie: avatars als de toekomst van stedelijke communicatie
Maximilian Schmierer, CEO, B.Rex, Duitsland

15:20 Hoe we de toekomst van de landbouw naar de stad brengen. Duurzaamheid ontmoet smaak.
Jedrzej Cichocki, directeur Kleinblatt, Stuttgart, Duitsland

15:35 De metropool van de toekomst door de ogen van kinderen
Dominik Bär, Directeur Kinderfreundliche Kommunen e.V., Duitsland
Bernhard Hane, Initiator World Child Forum, Davos, Directeur Mätsch, Studio voor Interactie, Duitsland

Sessie 4:
Vooruitzichten: Nieuwe uitdagingen

 

15:45 Future Everything – Innovatie als strategie
Raphael Gielgen, Vitra GmbH, Trendscout, Future of Work, Duitsland

16:25 Afscheid en vooruitblik op het avondprogramma
Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann

Impulsen voor hybride, zorgzame stadsontwikkeling

“Stadsontwikkeling moet vandaag de dag veel verder kijken dan architectuur, technologie en planning en de wisselwerking tussen fysieke en digitale ruimtes altijd vormgeven vanuit een cultureel, zorgzaam en gemeenschapsgericht perspectief.” Het werk in het Hybrid Space Lab en het internationale onderwijs op het gebied van duurzaam landschaps- en stedenbouwkundig ontwerp zijn gebaseerd op de benadering van hybride ruimtes. Het doel is om nieuwe interfaces te creëren tussen analoge en digitale leefomgevingen die sociale verandering en ecologische veerkracht bevorderen.

De focus ligt op culturele innovatie: “We zien onszelf als een culturele broedplaats voor het ontwikkelen van baanbrekende concepten en het stimuleren van innovatie, waarmee we bijdragen aan positieve, maatschappelijke en ecologische verandering.” De focus ligt niet op technologiegerichte visies, maar op de culturele mindset die op een transdisciplinaire en bewust “ondisciplinaire” manier innovatieve oplossingen ontwikkelt voor complexe uitdagingen. Transformatie wordt gezien als een culturele en sociale taak, niet alleen als een kwestie van politiek of economie.

Gezien de snelle technologische en sociale versnelling van de afgelopen decennia vragen uitdagingen variërend van klimaatverandering tot verlies van biodiversiteit om een ‘zorg’-logica die menselijke en niet-menselijke actoren centraal stelt. Met name het ontwerp van openbare hybride ruimtes is essentieel om sociale participatie, ontmoetingen en gezondheidspreventie mogelijk te maken. Projecten zoals de City Kit in Hongkong, het participatieve klimaatadaptatieproject Poly Garden City in Athene en de begroening van het Humboldt Forum in Berlijn zijn voorbeelden van hoe het Hybrid Space Lab digitale en analoge benaderingen combineert om nieuwe vormen van toe-eigening en collectieve leerruimtes te creëren.

De integratie van digitaliteit is altijd een aanvulling, geen vervanging van het analoge. Artistieke en participatieve experimenten die gebruikmaken van digitale technologie om op een vernieuwende manier herinneringen en controverses tot leven te brengen, zijn bijvoorbeeld te vinden in het project voor “Valle de los Caídos” in Spanje of in het Animal Club-project dat biodiversiteit promoot in de Berlijnse en internationale clubscene. Het is belangrijk dat digitale technologieën worden ontworpen vanuit het perspectief van de gebruiker en ten dienste staan van maatschappelijke belangen: “We benaderen digitale technologieën vanuit een cultureel perspectief om ze te transformeren zodat ze aansluiten bij de manier waarop we als samenleving willen leven.”

Bijzondere aandacht gaat uit naar het onderwerp hybride gezondheid en preventie. Gezien de demografische veranderingen en de toenemende eenzaamheid is het essentieel om gezondheidsbevordering te zien als een wisselwerking tussen de gebouwde en groene omgeving, sociale ruimtes en digitale hulpmiddelen.

The future is hybrid – it’s not only digital.

Digitale innovaties in de geneeskunde en zorg bieden kansen, maar mogen sociale ongelijkheden niet vergroten en moeten altijd worden aangevuld met empathie en sociale ruimtes. Voorbeelden uit Nederland en Rotterdam illustreren hoe gemeenschappelijke plekken, gezamenlijk tuinieren of het collectief verzorgen van de stedelijke natuur een enorme impact hebben op de gezondheid en de samenhang. Zo wordt het dagelijks onderhoud van groenvoorzieningen in sommige wijken van Rotterdam een gezondheidsprogramma waaraan iedereen kan deelnemen. In Nederland is het door het creëren van sociale ruimtes (moestuinen, reparatiecafés, enz.) gelukt om de gezondheidskosten te verlagen.

Stedelijke verandering moet niet worden gezien als een puur technologische, maar als een diepgaande culturele en sociale taak. Er zijn ‘Agents of Care’ nodig die met empathie, creativiteit en transdisciplinariteit bruggen slaan tussen innovatie en maatschappelijke vooruitgang: „From agents of change to agents of care – developing empathy and actually social cohesion with real people and fostering what markets do not provide.“

“Een positieve toekomst vormgeven: van stedelijke visie naar effectieve transformatie”Heroverweging van toekomstige stedelijke economieën – Visies, experimenten en impulsen voor de stad van morgen

Impulsen en inzichten van het Futuromundo Foresight Festival 2025

Prof. Dr.-Ing. Vanessa Borkmann

Paneldiscussie met prof. Elizabeth Sikiaridi, prof. Frans Vogelaar, dr. Alexander Rieck en Eduardo Bastitta: Het ‘Toekomst Positief Experiment‘– radicale innovaties in stedelijke systemen

De panelleden bespreken het belang van experimenten als katalysatoren voor echte innovatie. Er is geen behoefte aan incrementele vooruitgang, maar aan radicale benaderingen die mogelijkheden voor nieuwe toekomsten openen.

“Een toekomstgerichte stad begint waar…” „zorg voor mensen en niet-mensen centraal staat, omdat we onderling afhankelijk zijn.” (Prof. Sikiaridi)
Hiermee worden het principe van zorg en de verbinding tussen mensen en het milieu als basis voor positieve stedelijke ontwikkeling gepositioneerd.

„Echte vooruitgang in stedelijke systemen wordt zichtbaar wanneer…” we rekening houden met alle factoren en ook met alle sociale groepen, van sociale groepen die geen toegang hebben tot digitale technologie tot early adopters.” (Prof. Vogelaar)
Hij benadrukt dat een duurzame stad verschillende sociale groepen moet samenbrengen om echte vooruitgang te boeken.

„Experimenteren met de toekomst van steden betekent…“ „mensgericht zijn nog voordat je begint” (Eduardo Bastitta) Hij legt uit dat in Mas Colonia de bewoners zelf het ontwikkelingsmodel valideren: „Onze kopers, onze toekomstige burgers, valideren ons product, ons model, onze stad, onze cultuur.” Het concept is gebaseerd op de betrokkenheid van de toekomstige gemeenschap en haar beslissingen in een vroeg stadium en verwijst naar experimenten in stedelijke ontwikkeling.

“Europa heeft gedurfde stedelijke experimenten nodig zoals…” “Op dit moment zijn we helemaal niet moedig, niet moedig voor de toekomst.” (Dr. Rieck).
Hij ziet een gebrek aan bereidheid om te innoveren en een gebrek aan moed als belangrijke obstakels voor vooruitgang in Europa en roept op tot een nieuwe aanpak om met het onbekende om te gaan.

Het panelgesprek richt zich eerst op hoe de kloof tussen bottom-upbenaderingen en grootschalige, marktgestuurde projecten kan worden overbrugd.

Prof. Vogelaar analyseert de spanning tussen stabiele systemen en noodzakelijke instabiliteit: “Ik vind de spanning tussen instabiliteit en stabiliteit erg interessant.” Hij verwijst naar historische voorbeelden zoals de opkomst van democratie en het dualisme tussen het behoud van systemen en innovatie.

Prof. Sikiaridi gebruikt de voorbeelden van Parijs en Londen om aan te tonen dat als je iets heel snel en met veel vooruitziendheid doet, je later voor grote problemen kunt komen te staan. Terwijl Londen gasverlichting in de hele stad introduceerde, rustte Parijs alleen de hoofdstraten uit met gasverlichting. Toen elektriciteit zijn intrede deed, kon Parijs elektrische verlichting in de hele stad introduceren. Ze benadrukt dat systemen flexibel en antifragiel moeten zijn. „Het is belangrijk om systemen te ontwikkelen die flexibel zijn en niet te snel iets implementeren en te robuust maken.” De moderator stelt de vraag: „Is het niet een kwestie van aanpassingsvermogen?” Sikiaridi is het daarmee eens en pleit voor systemen die ook bewust niet-functionele onderdelen behouden om te kunnen reageren op toekomstige eisen.

Alle partijen zijn het erover eens dat zowel stabiliteit als instabiliteit noodzakelijk zijn. Vogelaar merkt op dat er in Duitsland te weinig bereidheid is om te experimenteren en dat “Duitsland echt lijdt aan een ‘stabiliteitscrisis’, waardoor instabiliteit en kwetsbaarheid niet worden toegestaan.” In vergelijking daarmee is het Nederlandse gezondheidszorgsysteem meer bereid om te experimenteren, maar heeft het andere zwakke punten.

Bastitta beschrijft de uitdaging van snelle technologische ontwikkelingen in de stedenbouw: “De technologie gaat zo snel dat je er echt gek van wordt. Het belangrijkste is om flexibel te blijven en te kunnen implementeren in echte projecten die verkoopbaar zijn, maar toch worden we gek.“ Hij beschrijft hoe de planning van parkeergarages al achterhaald zou kunnen zijn door ontwikkelingen op het gebied van autonoom rijden en benadrukt: ”Het belangrijkste is om flexibel te blijven.“ De ondernemende aanpak om verkoopbare innovaties te testen in een ”sandbox”-model staat hierbij centraal.

Dr. Rieck reflecteert kritisch op de technologiegerichte logica: „We zitten vast in een wereld van ingenieurs aan de ene kant en juristen aan de andere kant. En daartussenin is er niets.“ Innovatie moet gericht zijn op de werkelijke behoeften en dromen van mensen: „Wat is onze droom? Wat is de droom van iemand in Afrika?“ Hij beschouwt de overdraagbaarheid van Europese stadsmodellen naar andere contexten, zoals de 15-Minute City in Saoedi-Arabië, als problematisch

Sikiaridi en Rieck zijn het erover eens dat mislukkingen een noodzakelijk onderdeel zijn van innovatie en experimenteren. Rieck stelt: „Je kunt geen experimenten meer doen. Dat is een probleem.“ In Europa ontbreekt het echter vaak aan de moed om te experimenteren en de bereidheid om van fouten te leren. Vogelaar benadrukt dat mislukkingen ook deel moeten uitmaken van het systeem: „Je moet de moed hebben om te falen. Mislukkingen kunnen zelfs interessanter zijn dan successen.“

De verdere discussie richt zich op het belang van het overdragen van ervaringen uit andere projecten. Bastitta beschrijft hoe Mas Colonia als een ‘regulatory sandbox’10 profiteert van een gunstig klimaat en in nauwe samenwerking met de overheid innovaties test die elders om regelgevende redenen niet mogelijk zouden zijn. Ervaringen uit andere internationale projecten worden aangepast, maar niet één op één overgenomen.

De panelleden analyseren vervolgens hoe interdisciplinair werk en het doorbreken van silo’s innovatie kunnen bevorderen. Vogelaar ziet de sterke scheiding tussen specialistische disciplines in Duitsland als een cultureel probleem en pleit voor een evenwicht tussen diepgaande expertise en de open integratie van verschillende perspectieven: “Je hebt beide tegelijk nodig. Het is niet het een of het ander.” Sikiaridi benadrukt het belang van diversiteit: “Als je inclusief wilt zijn, heb je diversiteit nodig… En aan de andere kant heb je mensen nodig die buitenstaanders zijn, want innovatie hangt juist daarvan af.” Ze voegt eraan toe dat workshops met een breed scala aan deelnemers helpen om denkbarrières te doorbreken en nieuwe ideeën te genereren. Ze benadrukt dat het grootste potentieel voor innovatie ligt in het samenbrengen van dingen die niet bij elkaar horen.

Rieck sluit af met een metafoor: „Als je een boot wilt bouwen, leer de mensen dan niet hoe ze het gereedschap moeten gebruiken, maar zorg dat ze van de zee gaan houden.” Hiermee maakt hij duidelijk dat een gedeelde visie cruciaal is voor duurzame innovatie.

Tot slot beschrijft Bastitta hoe in Mas Colonia een brede maatschappelijke consensus werd bereikt door open communicatie en consistente betrokkenheid van de gemeenschap – zelfs over de landsgrenzen heen. Crises bieden de kans voor fundamentele verandering: „Het was een vruchtbare tijd om over iets nieuws te praten.“

Vogelaar vat de strategische houding samen met een verwijzing naar Winston Churchill: „Verspil geen goede crisis.“ Crises zijn de beste kansen voor innovatie.

De wisselwerking tussen zorg, participatie, experimenteren, foutencultuur, diversiteit en regelgevende innovatie vormt een centrale bouwsteen voor een positieve stedelijke toekomst. Uit de discussie bleek duidelijk dat moed, geïnstitutionaliseerde flexibiliteit, openheid voor fouten en interdisciplinaire uitwisseling belangrijke succesfactoren zijn voor toekomstgerichte stedelijke ontwikkeling en stedelijke innovatie.

Het panelgesprek benadrukte de noodzaak om ruimte te bieden voor experimenten, om rigide structuren te doorbreken en diversiteit te zien als een bron voor duurzame transformatie.

De paneldiscussie schetst zo een beeld van een ‘toekomstgerichte stad’ als een adaptief, inclusief en visionair stedelijk organisme.