Asfalt of Glasvezel: over nieuwe technologie en ruimtelijke ordening.
Een serie debatten over de inrichting van Nederland.
De nieuwe informatie-technologie zou zich de komende jaren wel eens kunnen ontpoppen als de grootste ordeverstoorder van de nationale ruimtelijke ordening.
Binnen vijf jaar zullen de ruimtelijke effecten van het internet als sociaal-economisch netwerk in alle hevigheid merkbaar worden.
Lezing & Discussie Asfalt of Glasvezel @ de Balie, Amsterdam, 25 januari 1999
Order-verstoorders
De ruimtelijke geschiedenis van een land kan, net als die van een huishouden, in twee gebaren worden samengevat: orde aanbrengen en orde verstoren. Wie een huis inricht brengt orde aan. Wie er daarna in leeft, kranten léest en weer in elkaar vouwt, eet en servies afwast, een stoel aanschaft, een muurtje afbreekt, die verstoort en herstelt de orde in voortdurende afwisseling.
Zo ook kenmerkt de ruimtelijke inrichting van ons land zich door de dynamiek van orde verstoren-aanbrengen-verstoren. In deze tijd echter lijken de pogingen van overheidswege tot het aanbrengen en bewaren van ruimtelijke ordening moeilijker, en de verstoringen manifesteren zich krachtiger dan ooit.
Met medewerking van ondermeer: Jaap van Till (Stratix Consulting Group en Technische Universiteit Delft), Toon van der Hoorn (Adviesdienst Verkeer en Vervoer, Ministerie van Verkeer en Waterstaat), Marcel Bullinga (Senior Adviseur digitale strategie Directie Informatiemanagement Organisatie, Ministerie VROM), Oetsge Atzema (vakgroep ruimtelijke economie, Rijksuniversiteit Utrecht), Frans Vogelaar (Academy of Media Arts, Keulen)
De nieuwe informatie-technologie zou zich de komende jaren wel eens kunnen ontpoppen als de grootste ordeverstoorder van de nationale ruimtelijke ordening. Binnen vijf jaar zullen de ruimtelijke effecten van het internet als sociaal-economisch netwerk in alle hevigheid merkbaar worden. Nu zijn er al enkele dingen zichtbaar: De steden blijken een vruchtbaar kennisnetwerk, kraamkamer voor startende ondernemingen die toepassingen ontwikkelen voor de nieuwe technologie. Grote ondernemingen vestigen gezichtsbepalende afdelingen op prestigieuze locaties in de steden, en verplaatsen de ondersteunende functies naar goedkope locaties (in het buitenland). Voor de woonconsument lijkt de moderne informatietechnologie de aantrekkingskracht van zowel het platteland als de hoog stedelijke milieus te versterken. Hoe om te gaan met deze hoog dynamische technologie? Daarover praten we met bouwers, planners, bewoners, technici en de opstellers van de Vijfde Nota over ruimtelijke ordening.
“Informatie- en communicatie-technologie (ICT) fascineert. Het is een verhaal van ongekende vooruitgang in techniek, die een vergaande invloed heeft op de . samenleving. ICT heeft de afgelopen dertig jaar zijn intrede gedaan in onze dagelijkse woon-, werk-, en leefomgeving. Radio, CD, TV, PC, Internet, mobiele telefoon, het zijn de iconen van deze eeuw. Tegelijkertijd is ICT een zeer ongrijpbaar fenomeen. Vrijwel niemand van de gebruikers is in staat om de werking van de gebruikte apparatuur te door-gronden en de makers van de technologie zijn zelf niet in staat om te vertellen hoe de technologie zich zal ontwikkelen. Kortom: een hoog-dynamische onvoorspelbare technologie met ingrijpende maatschappelijke gevolgen.”
Uit: ICT ruimtelijke ordening: Een bron van beroering, discussie-paper i.o.v. de RPD.
Evenals bij de komst van de stoommachine, de auto, de telefoon en de televisie zijn ook over de gevolgen van de allernieuwste informatie- en communicatietechnologieën diverse mythes ontstaan. Zo zou dankzij het gereedkomen van de digitale snelweg eindelijk het fileprobleem worden opgelost. Wij zouden thuis kunnen inloggen, aangesloten worden op een centraal netwerk en zonder ons te ver-plaatsen opdrachten van de baas kunnen uitvoeren of aanwijzingen geven aan ondergeschikten. Wij zouden vanuit onze huiskamer virtueel aantrekkelijk aangeboden bood-schappen kunnen bestellen, die vervolgens met grote bestelwagens door het hele land zouden worden bezorgd. Woon-werkverkeer zou daardoor verminderen en de daadwerkelijke toeloop op meubelboulevards en groot-warenhuizen zou niet meer nodig zijn. De werkelijkheid blijkt anders. “Eerder zal ICT mobiliteitsgroei genereren, omdat dank-zij ICT de tijd nuttig besteed kan worden, bijvoorbeeld via mobiel bellen of door met een laptop te werken. Wellicht dat ICT enigs-zins kan leiden tot spitsafvlakking, vooral door de grotere keuzevrijheid van het reistijdstip.
De overcapaciteit van het wegen-net buiten de spits is zeer hoog en biedt dus volop mogelijkheden voor een zeer omvangrijke mobiliteitsgroei. In het meest extreme geval wordt twee uurfile per dag vervangen door vierentwintig uur per dag ‘net geen file’.”
Uit: ICT ruimtelijke ordening: Een bron van beroering, discussie-paper i.o.v. de RPD.
“Helaas geldt voor de technologie één onontkoombare wet: als de meest revolutionaire uitvindingen voor iedereen toegankelijk worden, houden ze op toegankelijk te zijn. De technologie is in aanleg democratisch, omdat ze iedereen dezelfde diensten belooft, maar functioneert uitsluitend als alleen de rijken er gebruik van maken. Toen een trein er twee uur over deed om van A naar B te komen, verscheen de auto op het toneel en was je er in een uur. Daarom was hij peperduur. Maar hij werd nog niet toegankelijk voor de massa of de wegen zaten dicht en de trein was weer sneller. Als je aanvaardt datje niet bent bevoorrecht, ben je er met het openbaar vervoer eerder dan de bevoorrechten.” me op reis met een zalm van Umberto Eco.
Schier eindeloze netwerken van glasvezelkabels onder de grond en permanent rondom onze planeet cirkelende satellieten bepalen in de toekomst het gebruik van de ruimte. Wij zijn niet langer gebonden aan landgrenzen en ook werelddelen vormen geen afgesloten eenheden meer. Het woord globalisering is niet meer weg te denken uit het hedendaags vocabulaire.
“De toegenomen snelheid van wereldwijde informatienetwerken en transportsystemen (digitale netwerken, luchttransport) creëert een onderscheid tussen lokale en globale ruimten.
We ervaren vandaag de dag niet alleen een privatisering maar ook een atomisering van elektronische media op lokale schaal, met bijvoorbeeld de vermenigvuldiging van lokale tv-kanalen of radiostations. Aan de andere kant vermengen globale en lokale ruimtelijke hiërarchieën zich in stedelijke agglomeraties. Sommige stedelijke fragmenten (bank- en beurswijken, omgeving van luchthavens etc.) krijgen kwaliteiten van mondiale prestaties en kunnen worden gezien als onderdeel van de stedelijke conditie”.
Elizabeth Sikiaridi & Frans Vogelaar: Soft Urbanism Public Media Urban Interfaces, in LAB, Jahrbuch der KHM.
In wereldsteden als Los Angeles, New York en Tokyo ver-rijst de een na de andere werktoren boordevol moderne techno-logie. Ook aan de randen van Amsterdam ontstaat hoog-bouw waarin bedrijven voor telecommunicatie en hoog-waardige informatietechnieken worden gehuisvest.
“ICT maakt het mogelijk om kennisverwerving, marketing en managementfysiek los te maken van productie-eenheden. Dat staat haaks op de ontwikkeling tot begin jaren negentig, waar veel bedrijven door de schaalvergroting van hun productieproces-sen zich gedwongen voelden om hun hele organisatie mee te verhuizen. Zo verhuisden de kranten begin jaren zestig en zeventig hun redacties mee met de drukpersen naar de rand van de steden. De recente verhuizing van het hoofdkantoor van Philips naar een hoofdstedelijke Amsterdamse locatie laat de tegenbeweging zien. Een onderschatte vestigingsfactor voor de kennisintensieve en strategische onderdelen van ondernemingen is het belang van vruchtbare net-werken. Innovatie ontstaat vaak op plaatsen waar kennis-domeinen elkaar overlappen, waar in netwerken soepel kennis uitgewisseld kan worden. Hoog-stedelijke milieus zijn door hun grote diversiteit aan netwerken daardoor een aantrekkelijke vestigingsplek voor kennisintensieve onderdelen van bedrijven.”
Uit: ICT ruimtelijke ordening: Een bron van beroering, discussie-paper i.o.v. de RPD.
related PROJECTS
related PRESS