Soft Urbanism @ Architect 1997

De openbare stedelijke ruimte en de ‘ruimte’ van de communicatienetwerken worden gewoonlijk gezien als kaders voor sociale interactie, die met elkaar concurreren of elkaar uitsluiten.

De traditionele functies van de stedelijke buitenruimte worden overgenomen door telecommunicatienetwerken.

De in‑ en output van de kanalen hiervan worden steeds meer in de private binnenruimtes gesitueerd.

Soft Urbanism @ Architect, Tijdschrift voor Architectuur en Urbanism, 1 juni 1997

Public
Media
Urban
Interfaces

Architecten en stedebouwkundigen hebben de neiging deze ontwikkelingen blindelings af te wijzen. De kansen die de elektronische media bieden worden genegeerd of ontkend, omdat de mediaruimte de openbare ruimte lijkt te laten verdwijnen. Aan de andere kant koesteren de aanhangers van cyberspace allerlei simplistische verwachtingen, die vooruitlopen op de verplaatsing van de stedelijke functies naar de ‘soft cities’ van morgen.

Deze ‘softe’ steden worden meestal geacht democratisch te zijn. Volgens ons worden ze in toenemende mate uitsluitend van karakter. De openbare ruimte implodeert, niet alleen in de stedelijke componenten, maar ook in de media. Op de agenda staat de privatisering van de ruimtes die toebehoren aan de elektronische massamedia. Op dit keerpunt, op de drempel van het tijdperk waarin de wereld (markt) gedomineerd wordt door software giganten, is er echter nog volop gelegenheid een meer publieke dimensie in de communicatie omgevingen tot stand te brengen.

De kloof tussen de exclusieve immateriële mediabereiken (internet, televisie, enzovoort) en de uitdijende gefragmenteerde voorsteden wordt steeds groter. De polarisatie tussen de globale en de lokale ruimte neemt sterk toe. Iedere strategie die gericht is op de versterking van de betekenis van de openbare ruimte, moet zich derhalve inlaten met ten minste twee categorieën publiek: het globale en het lokale. Daartoe worden omgevingen gecreëerd waarin de lokale en globale ruimtes kunnen samengaan en op elkaar kunnen inwerken.

Public
Interfaces

Openbare interfaces
Om het globale mediabereik te verbinden met de lokale stedelijke inhoud en plaats, stellen we een hybride architectuur voor met communicatieruimtes die een nieuwe openbare, analoog digitale infrastructuur vormen. Deze ‘interfaces’ op het grensvlak van publiek, media en stad zijn publiek toegankelijke interfaces tussen de globale mediaruimte en de lokale stedelijke plek.

In dit project, Media Babies genoemd, ontwikkelen we een alternatief scenario voor de wisselwerking tussen de massamedia, waarmee de functie van de publieke stedelijke ruimte kan worden versterkt. Dit scenario benadrukt de rol van het publiek in een steeds verder geprivatiseerde samenleving en het vult het vacuum op, dat bestaat tussen het lokale en het globale. Het ontwikkelt een hybride stedelijke netwerkruimte, een samensmelting van de mediaruimte met de stedelijke ruimte. De produkten van deze verbintenis tussen stedelijke en medianetwerken zijn bastaards: ambivalente ruimtes die tegelijkertijd analoog en digitaal zijn, virtueel en materieel, lokaal en globaal, tactiel en abstract.

Hybrid Space Lab vertegenwoordigt een interdisciplinair veld, waarin de dynamische interactie tussen stedebouw, de ruimte van de massamedia en de communicatienetwerken wordt geëxploreerd. De ‘softe’ stedebouw die zich bezighoudt met de ‘softe’ aspecten van de stad, begeeft zich niet alleen op het gebied van de infrastructuur, maar neemt ook de bijbehorende concepten en paradigma’s over. Door te voorzien in netwerken creëert de ‘softe’ stedebouw nieuwe mogelijkheden en kaders voor zichzelf organiserende processen.

Hybrid
Analog
Digital
Infrastructure

In het project Media Babies worden de stedelijke spanningen en de structuur van Londen geëxploreerd. Bovendien worden strategieën ontvouwen en aspecten ervan nader toegelicht. Het project omvat speculaties over stedelijke transformatieprocessen en economische strategieën. Hierbij wordt de werkhypothese getoetst aan de bijzonderheden van een specifieke stedelijke situatie. Het creëert een programmatisch kader voor de ontwikkeling van architectonische instrumenten waarmee deze hybride, analoog‑digitale ruimtes kunnen worden getraceerd en gecodeerd.

Iedere Media Baby is een lokale publieke interface. Dit instrument verleidt het publiek het medium televisie te exploiteren. Het maximaliseert de potentiële spontaneïteit ervan door de verbeelding van het publiek te kidnappen. De naam Media Baby staat voor de kiemen van communicatie (omgevingen) alsmede voor de digitale buurthuizen (hybride analoog digitale omgevingen) van waaruit de Media Babies zullen uitzenden. Meer dan I28 buurthuizen zullen over de uitdijende voorsteden van London worden gedistribueerd en door middel van een ISDN‑netwerk onderling met elkaar worden verbonden. Op hun beurt voeden zij de acht Bruggehoofden die aan de Theems zijn gelegen, met een continue stroom (non) gebeurtenissen. De Media Baby in het buurthuis bestaat uit een ontvangstweide, twee introductieruimtes, een debutantenbal, een verbindingsplatform en een kort golf zender. De ontvangstweide is het gebied waar het publiek de zendactiviteiten kan inspecteren van acht andere Media Babies en een Bruggehoofd. Door middel van interactieve technologie kan het publiek participeren in deze uitzendingen. Daarnaast bestaat de mogelijkheid directe contacten te leggen en zo kleinere netwerken te creëren binnen het grotere netwerk van interfaces tussen publiek, media en stad. Een Bruggehoofd overbrugt de klooftussen de programma’s met een lokale verspreiding en die welke een groter publiek verdienen. Het vormt de kern van een noord‑zuid verbinding waardoor acht Media Babies aan beide zijden van de rivier met elkaar zijn verbonden. De Bruggehoofden zijn verfijnde en uitgebreide versies van de Media Babies. Ze leveren de ruimte voor openbare gebeurtenissen op een stedelijke schaal. Tot de aanvullende voorzieningen behoort het selectieplatform waarop het selectieritueel plaatsvindt. Door gebruik te maken van de ruimere zendfaciliteiten die beschikbaar zijn op het Bruggehoofd, worden de geselecteerde programma’s ervaren en geschikt gemaakt voor een massagehoor. Het Bruggehoofd moet ook een brug slaan naar de programmatische gebeurtenissen die verbonden zijn met de plek waar de club gesitueerd is. Het Bruggehoofd van Hungerford functioneert bijvoorbeeld op bepaalde dagen (en nachten) als een debutantenbal in relatie met het nabijgelegen Waterloo Station (verbinding met het Continent). Met de op grote schaal verspreide chipknip waarmee ‘zendtijd voor iedereen’ beschikbaar komt, kun je programma’s produceren en uitzenden.

Daarnaast kun je hier een boodschap overnemen door deze extra zendtijd te geven. In de Media Baby in je eigen buurt zul je de noodzakelijke faciliteiten aantreffen waarmee je je eigen programma kunt maken. Ook kun je hier je programma afluisteren als het uitgezonden wordt. Ie kunt ook boodschappen versnellen door ze extra zendtijd te geven met behulp van de speciale chipknip. Als een boodschap aan kracht wint, wordt de kans groter dat ze een veel groter publiek bereikt, meer Media Babies, een bruggenhoofd, de stad of het gehele land, Europa en de rest van de wereld. Zendrecht komt in de plaats van stemrecht. Wanneer je je programma hebt geproduceerd, is een directe bevrediging gegarandeerd. Ga dan naar het verbindingsplatform en kijk welke reacties jouw programma opgeroepen heeft in het netwerk. Op het platform krijg je een vijf‑dimensionaal overzicht van de levenscyclus, de vreugde en de narigheid van je boodschap.

Soft
Urbanism

Architectuur houdt zich bezig met het definiëren en materialiseren van de ruimtes ten behoeve van sociale interactie. Het ontwerp van de relatie tus sen het fysieke en het digitale publieke domein vormt steeds meer een uitdaging. Het heeft betrekking op een onderzoek naar de relaties tussen de ‘softe’ stad en haar beperkte materiële tegendeel, de leefomgeving, op het speculeren over de interfaces tussen de ‘virtuele’ en de materiële (stedelijke) wereld en op het ontwerp en van hybride (analoog‑ digitale) communicatieruimtes. Softe stedebouw houdt zich bezig met de informatie‑ en communicatieprocessen in de openbare ruimte, met de softe aspecten die de stedelijke agglomeraties modificeren. Deze onzichtbare netwerken opereren als attractoren, transformeren de traditionele stedelijke structuur, snijden door het stedelijke weefsel heen en vragen om interfaces. Softe stedebouw intervenieert in het domein van de infrastructuur. Tegelijkertijd neemt ze het concept ervan over en volgt ze het paradigma ervan.

Door het veld van sociale interactie uit te breiden en nieuwe paden voor de stedelijke ontwikkeling bloot te leggen, staat ze garant voor een inherent flexibele benadering. Softe stedebouw vat de stad op als een organische eenheid, als de ‘proteïne ketens van de netwerken’. Softe stedebouw houdt zich derhalve niet bezig met het vormgeven, het inschrijven of het bepalen van stedelijke plekken, maar met het scheppen van kaders waarmee een grote verscheidenheid aan onvoorspelbare ontwikkelingen mogelijk wordt gemaakt en opgeroepen. De hedendaagse stedebouw zit gevangen in het dilemma dat ze de droom probeert te realiseren van de almacht van de planning, maar tegelijk haar machteloosheid tegenover de krachten van de markt moet accepteren. Dit leidt aan de ene kant tot het modernistische geloof in wetenschappelijke methoden, waarmee stedelijke fenomenen kunnen worden vastgelegd en gecontroleerd, en aan de andere kant tot neoliberale posities welke ruim baan geven aan de belangen van privatisering en de dynamiek van de markt als de enige legitieme determinant van de stedelijke ontwikkeling zien.

Tegenover de gevolgen van beide posities ontwikkelt softe stedebouw een alternatieve strategie, waarmee opnieuw programmatische speculaties over het publieke domein in de stedebouw worden geïntroduceerd. Deze interventies hebben niets te maken met controle en determinatie, maar hebben betrekking op de uitbreiding van de infrastructuren en de framewerken voor processen van zelforganisatie. ‘Softe’ strategieën zijn strategieën ‘van‑onderop’. Ze leggen niet ‑zoals in een benadering ‘van bovenaf’‑ eerst het globale resultaat van de interactie vast en daarna de noodzakelijke relaties tussen de elementen waarmee deze interactie tot stand komt. Voor een reeks onafhankelijke elementen worden eenvoudige regels ontwikkeld. Wat uit de interactie tussen deze elementen ontstaat is onzeker. Overeenkomstig biologische modellen dienen deze velden, waarop plurale krachten op elkaar inwerken, als een reservoir voor de selectieprocessen die nodig zijn voor stedelijke transformaties. Met behulp van deze methode wordt de bestaande werkelijkheid geëxtrapoleerd, zodat de mogelijkheden ervan blootgelegd worden en creatieve versnellingen afgedwongen worden. Ze zal sporen achterlaten en paden creëren die nu nog onbekend zijn. Het gaat hierbij om snelheid en versnelling, maar niet om de controle van de richting ervan. De sporen (Babies) zullen verschillende omgevingen infecteren door ze aan te passen, te muteren en te transformeren.

Elizabeth Sikiaridi en Frans Vogelaar
Medewerkers Esther Mildenberger, Achim Bode
Ondersteuning ART+COM GmbH, Berlijn (Jörg Jacobs, Dirk Lusebrink)